Raku

Raku & Naked Raku

Het toevoegen van vreugde aan materie

Algemeen

Raku keramiek is geworteld in de traditie van de Japanse theeceremonie. Voor deze ceremonies worden speciale kommen, waterreservoirs en natuurlijk theepotten gebruikt. De eerste Raku items zijn dan ook speciaal voor deze ceremonies gemaakt. Bij de techniek van het Raku-glazuren spelen het toeval en de elementen aarde water en vuur een belangrijke rol. Na het smelten van de glazuren (soort glas) wordt het werkstuk in brandbaar materiaal gezet en zullen d.m.v. rook allerlei effecten ontstaan.

Proces

Het proces werkt als volgt. Alles start met klei, waar een werkstuk van gemaakt wordt. In de Westerse Raku kan dit van alles zijn. Als het werkstuk gevormd is wordt het de eerste keer in een (elektrische) oven gestookt tot een temperatuur van zo’n 950 ⁰C. Dit heet biscuit bakken of biscuitbrand. Daarna wordt de Raku-glazuur op het voorwerk aangebracht. Hierbij moet rekening gehouden worden met het volgende:

De klei is wit en overal waar glazuur zit (transparant of gekleurd) kan de rook straks niet komen en blijft het dus de kleur van de klei.
Daar waar geen glazuur zit ontstaat een zwart geblakerd oppervlak.
Gelijkmatig (en vooral ook niet te dun) opbrengen van de glazuur is belangrijk.
Omdat toevalligheid een grote rol speel is het eindresultaat nooit echt voorspelbaar. Het is wel beïnvloedbaar.

Wanneer het voorwerp is geglazuurd wordt het gestookt in de gasgestookte RAKU-oven. We stoken de voorwerpen op tot zo’n 975 – 1000 ⁰C. De glazuren zijn nu vloeibaar geworden en smelten uit.

Daarna worden de voorwerpen met een tang uit de oven gehaald. Door de grote temperatuurschok barst het glazuur een beetje. We noemen dit craqueleren. Afhankelijk van de grootte van de temperatuurschok en het soort glazuur springen er vele kleine en soms iets grotere (haar-)scheurtjes in het glazuur.

Nu wordt het nog hete voorwerp in een ton met zaagsel gezet en zo nodig aangestoken. Daarna gaat het deksel op de ton en dan gebeurt het volgende:

Door het verder afsluiten van de zuurstof zullen de vlammen doven en ontstaat er veel rook in de ton. De rook trekt in de onbedekte delen van de klei en in de scheurtjes van het glazuur. Hierdoor krijg je duidelijkere lijnen van het craquelé.
Doordat er in de ton een zuurstoftekort ontstaat (we noemen dat: reductie-stook) kunnen sommige glazuren ook min of meer van kleur veranderen. De koper-turquoise-glazuur kan bijvoorbeeld gaan variëren van groen-blauw tot aan rood / koperkleurig.

Tot slot

Je snapt wel dat lang niet alle gebakken voorwerpen tegen deze grote temperatuurschok kunnen. Er wordt dan ook van speciale klei gebruik gemaakt om RAKU-voorwerpen te maken. Desondanks is óók een goede boetseertechniek en een dosis geluk nodig om een mooi en heel eindresultaat te krijgen.

Naked Raku

Algemeen

Naked Raku is een nog maar relatief jonge techniek (via Amerika omstreeks de 80-er jaren), die wel sterke overeenkomsten kent met het hiervoor beschreven “gewone” Raku-proces.

De bij Naked Raku toegepaste techniek is eigenlijk terug te voeren op een zogenaamde “glazuurfout”: namelijk dat een glazuur die normaal na het stoken als het ware op het voorwerp is vastgesmolten zich bij het proces van naked raku niet hecht aan de scherf. Doordat de glazuur voor al het ware wordt gehinderd door de aanwezigheid van een stoflaag, in dit geval een sliblaag tussen de scherf en het voorwerp smelt de glazuur wel maar kan zich niet hechten aan het voorwerp.

Dat heeft tot gevolg dat de Raku-glazuur en eventueel de kleuren zijn vervangen door grafische lijnen en patronen in het voorwerp, als “herinnering” aan de aanwezige craquelé in de eerder aanwezige glazuurlaag.

Hoewel we hiervoor spraken over “ glazuurfout” , is het in het geval van naked raku wel zo dat we deze glazuurfout bewust creeren. We willen namelijk bewust ervoor zorgen dat de glazuur de scherf niet bij de scherf kan komen en er dus ook niet aan vastbakt.

Omdat er geen glazuur op de scherf achterblijft is het noodzakelijk het oppervlak vooraf volledig glad te schuren. Een laag normaal gehechte gelazuur zou namelijk wat oneffenheden kunnen verhullen maar er blijft bij het rakuproces geen glazuur achter.

Proces

Na het glad polijsten van het gebakken voorwerp met diamant-sponzen wordt er nu bewust eerst een eerste (extra) laag van slib aangebracht. Na droging wordt de tweede laag daar overheen aangebracht: de transparante raku-glazuur.

Eventueel kan er ook hier zoals bij het gewone raku-proces, na droging een figuratie in worden aangebracht , “gekrast” of anderszins. Ook deze voorwerpen worden op dezelfde manier in de raku-oven gestookt tot een temperatuur van ongeveer 1000 graden.

Nadat de glazuur goed is uitgesmolten, worden de voorwerpen uit de oven gehaald en kort daarna in de zaagselton gedaan. Ook nu zal het glazuur door de temperatuurschok craqueleren. Na het afsluiten van de ton zal de daardoor ontstane rook door de craquelé en óók door de sliblaag heen in de scherf trekken .

Na 15-20 minuten in de rookton, wordt alles er uit gehaald en met water (snel) afgekoeld. Hierdoor springt meestal het meeste glazuur er al spontaan af. De rest van het glazuur en de sliblaag borstel je na volledige afkoeling er vervolgens af met schuursponsje en e.v.t. wat schuurmiddel.

Laten drogen en…… ziedaar het resultaat. Ook mooie craquelé- lijnen maar dan zónder gehechte glazuur.